 H Ελλάδα πέτυχε μια μείωση χρέους, πολύ καθυστερημένα και με τεράστιο «παράπλευρο» κόστος. Η επιταχυνόμενη κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας και το δημοσιονομικό αδιέξοδο υπόσχονται να φέρουν και πάλι στο προσκήνιο το ελληνικό πρόβλημα, αμέσως μετά τις εκλογές, υποχρεώνοντας τη νέα κυβέρνηση να λάβει εφιαλτικά πρόσθετα μέτρα. Η επιτυχία του PSI είναι βεβαίως αδιαμφισβήτητη. Όμως, καλό είναι οι πανηγυρισμοί να μη σκεπάσουν τη σκληρή αλήθεια. Και αυτή είναι ότι χρωστάμε πλέον κοντά στο ΜΙΣΟ ΤΡΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΕΥΡΩ! (110 δισ. από το πρώτο Μνημόνιο, 130 δισ. από το δεύτερο – τη νέα δανειακή σύμβαση, 50 δισ. ελληνικά ομόλογα έχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και 140 δισ. έχουν πάρει οι ελληνικές τράπεζες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σύνολο 430 δισ. ευρώ). Έχει άραγε σκεφτεί κανείς σε πόσες ζωές θα εξοφληθεί αυτό το τεράστιο χρέος; Ως προς το PSI, το ποσοστό συμμετοχής ξεπέρασε το 85% και έφθασε πάνω από το 95% μετά την ενεργοποίηση των ρητρών συλλογικής δράσης για το υποχρεωτικό «κούρεμα» και των απρόθυμων κατόχων ομολόγων ελληνικού δικαίου. Όμως, η επιτυχία δεν είναι απόλυτη, αφού δεν επιτεύχθηκε ο στόχος για εθελοντική συμμετοχή πάνω από 90%, ώστε να αποφευχθεί το πιστωτικό γεγονός και η πληρωμή των CDS, ως συνέπεια της ενεργοποίησης των ρητρών συλλογικής δράσης. Έτσι, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει σχεδόν όλες τις συνέπειες μιας χρεοκοπίας, φέροντας για χρόνια ένα στίγμα που θα την κρατήσει εκτός αγορών και εξαρτημένη από τα «πακέτα» των Ευρωπαίων, χωρίς όμως να έχει πετύχει μια ουσιαστική διαγραφή χρέους, που θα δίνει οριστική λύση στο πρόβλημα της υπερχρέωσης. Η πραγματική μείωση του χρέους είναι πολύ μικρή για να δικαιολογεί πανηγυρισμούς: Για να πετύχει το ελληνικό Δημόσιο τη διαγραφή των 105,4 δισ. ευρώ, παίρνει νέα δάνεια σχεδόν 60 δισ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, για να προσφέρει «γλυκαντικό» στους κατόχους ομολόγων, να πληρώσει δεδουλευμένους τόκους και να στηρίξει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Έτσι, το πραγματικό όφελος περιορίζεται σε 46,7 δισ. ευρώ και στη σημαντική μείωση του μέσου κόστους εξυπηρέτησης του χρέους μέχρι το 2042. Το πραγματικό πρόβλημα, που το αφήνει άλυτο αυτή η διευθέτηση, είναι ότι αποκλείει κάθε περίπτωση να επανέλθει η Ελλάδα αυτήν τη δεκαετία στις αγορές για χρηματοδότηση, τη στιγμή που τα δάνεια διάσωσης φθάνουν (αν αποδειχθούν επαρκή...) για να πορευτούμε ως το τέλος του 2014. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να ζητήσει εκ νέου ένα μεγάλο δάνειο στήριξης το αργότερο το 2014 (το ΔΝΤ έχει υπολογίσει ότι θα απαιτηθούν τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ επιπλέον), χωρίς βέβαια να αποκλείεται (ίσως είναι και το πιθανότερο) να υπάρξουν αποκλίσεις στο πρόγραμμα που θα επιβάλουν να ζητήσουμε πολύ νωρίτερα το νέο δάνειο. Γιατί είναι αποκλεισμένη η Ελλάδα από τις αγορές, ακόμη κι αν εφαρμόσει το πρόγραμμά της; Γιατί, πολύ απλά, οι επενδυτές βλέπουν ότι στο τέλος του 2014 το 85% του χρέους της Ελλάδας θα έχει μεταφερθεί στους επίσημους πιστωτές (κυβερνήσεις της Ευρωζώνης και ΔΝΤ), που έχουν προτεραιότητα για την είσπραξη των απαιτήσεών τους έναντι των ιδιωτών. Ουδείς, λοιπόν, θα δεχθεί να προσφέρει χρηματοδότηση γνωρίζοντας ότι είναι τελευταίος στη σειρά για πληρωμή και πρώτος στη σειρά για... «κούρεμα», αν υπάρξει νέα οικονομική αδυναμία της Ελλάδας (κάτι πολύ πιθανό). Δεν είναι καθόλου τυχαίο, βέβαια, ότι στις πλατφόρμες ανεπίσημης διαπραγμάτευσης των νέων ελληνικών ομολόγων, που θα δοθούν σε αντάλλαγμα για τα παλιά με το PSI, οι αποδόσεις των νέων τίτλων της χώρας μας, που λήγουν μεταξύ 2023 και 2042, κυμαίνονται από 17%, στις πιο κοντινές διάρκειες, έως και 22% στις μακρινές. Πρόκειται για αποδόσεις πολύ χειρότερες ακόμη και από των πορτογαλικών ομολόγων, που ενσωματώνουν πιθανότητα χρεοκοπίας της Ελλάδας 98% μετά το PSI! Σημειωτέον ότι για να φθάσει η Ελλάδα στην κατάσταση που θα βρεθεί μετά το PSI, έχοντας ένα χρέος με καλύτερες πιθανότητες διαχείρισης, χρειάσθηκε να μεταφέρει ολόκληρο τον δανεισμό στο αγγλικό δίκαιο, να «προσημειώσει» όλη την περιουσία του Δημοσίου υπέρ των πιστωτών και να δεχθεί ότι στο μέλλον όχι μόνο η δημοσιονομική διαχείριση θα ασκείται στην ουσία από τους πιστωτές αλλά και ότι κάθε κυβέρνηση θα είναι υποχρεωμένη, κάθε φορά που θα υπάρχουν αποκλίσεις στον προϋπολογισμό, να λαμβάνει σκληρά διορθωτικά μέτρα κατά του πληθυσμού της ή και να σταματά πληρωμές βασικών δαπανών του κράτους (μισθοί - συντάξεις) για να εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα τους πιστωτές. Πρόκειται για μέτρα εκχώρησης κυριαρχίας και δέσμευσης της οικονομικής πολιτικής υπέρ των πιστωτών, που δεν έχουν επιβληθεί σε καμία άλλη χώρα του ανεπτυγμένου κόσμου μετά τον Πόλεμο. Το μεγάλο ερώτημα μετά το PSI Το μεγάλο ερώτημα μετά το PSI είναι αν θα συμβάλει, τουλάχιστον, σε μια στοιχειώδη αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην οικονομία, ώστε να σταματήσει η μαζική εκροή καταθέσεων και να αρχίσουν πάλι να κινητοποιούνται επενδυτές. Τα τελευταία στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η κατάρρευση της οικονομίας παίρνει πολύ γρήγορους ρυθμούς πλέον και απειλεί να εκτροχιάσει το οικονομικό πρόγραμμα αλλά και να προκαλέσει ακραία φαινόμενα κοινωνικής αναταραχής. Τα αναθεωρημένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ έδειξαν συρρίκνωση κατά 7,5% το τελευταίο τρίμηνο του 2011, ενώ για πρώτη φορά στην ιστορία οι άνεργοι ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο άτομα στο τέλος του έτους. Ξένοι οίκοι και αναλυτές ελληνικών τραπεζών προβλέπουν ότι, χωρίς αλλαγή πορείας, το ποσοστό της ύφεσης θα ξεπεράσει το 8% φέτος, συντρίβοντας τις επίσημες προβλέψεις για μείωση του ΑΕΠ κατά 4,3%, ενώ πλέον προβάλλει απειλητικό το ενδεχόμενο να συνεχισθεί η κάμψη και το 2013, εξαφανίζοντας τις ελπίδες για θετικό πρόσημο στον ρυθμό ανάπτυξης το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου χρόνου. Τα δημοσιονομικά στοιχεία, την ίδια ώρα, δείχνουν ότι οι αποκλίσεις στην εκτέλεση του περσινού προϋπολογισμού ήταν πολύ σοβαρότερες απ’ όσο παραδεχόταν ως τώρα η κυβέρνηση. Το ταμειακό έλλειμμα ήταν 4,43 δισ. ευρώ μεγαλύτερο από τον στόχο, φθάνοντας τα 24,88 δισ. ευρώ, και η κυβέρνηση αναζητεί σανίδα σωτηρίας στα έσοδα του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, που θα μετρηθούν στο δημοσιονομικό έλλειμμα του 2011 για να εμφανιστεί μια καλύτερη εικόνα του. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, στο υπουργείο Οικονομικών επικρατεί πανικός για την κατάρρευση των εσόδων, ιδίως από τον ΦΠΑ, τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, που απειλεί να δημιουργήσει νέα τεράστια «τρύπα» στην εκτέλεση του προϋπολογισμού. Βέβαιο θεωρείται ότι οι αποκλίσεις αυτές θα υποχρεώσουν την επόμενη κυβέρνηση όχι μόνο να συμφωνήσει με την «τρόικα» μέτρα τουλάχιστον 10,6 δισ. ευρώ, που χρειάζονται για το 2013 και το 2014, αλλά και εξαιρετικά επώδυνα μέτρα για το τρέχον έτος. Ουδείς μπορεί να φανταστεί τι ακόμη μπορεί να κοπεί από το Δημόσιο, αλλά η «τρόικα», σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, θα επιμείνει σε μέτρα ακρωτηριασμού του κράτους, με χιλιάδες απολύσεις στο Δημόσιο. Το αδιέξοδο του πειράματος λιτότητας στην Ελλάδα επισημαίνεται με πολύ εύστοχο τρόπο σε ανάλυση της οργάνωσης OpenEurope: Το εξαιρετικά αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας που εφάρμοσε η Ιρλανδία τις δεκαετίες ’80 και ’90 πέτυχε εξοικονόμηση 10% του ΑΕΠ, ενώ από την Ελλάδα ζητείται μια εξοικονόμηση 20% του ΑΕΠ, που είναι αδύνατον να αντιληφθεί κανείς πώς μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να καταδικασθεί η χώρα σε πλήρη διάλυση της οικονομίας. |