Φαίνεται τώρα σχεδόν
βέβαιο ότι η Ελλάδα θα λάβει παράταση κατά δύο χρόνια για τη
δημοσιονομική εξυγίανση και το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο,
παραμένουν ερωτήματα για το πόσο θα κοστίσει και πώς θα χρηματοδοτηθεί. Η
Ανοιχτή Ευρώπη εκτιμά ότι η επέκταση αυτή θα κοστίσει τουλάχιστον 28,5
δις €, αν η Ελλάδα επιτύχει όλους τους στόχους της. Εν τω μεταξύ, καμία
από τις επιλογές για την παροχή της χρηματοδότησης δε φαίνεται πολιτικά ή
οικονομικά σωστή.
Πόσο θα κοστίσουν δύο χρόνια επέκτασης;
Η καθυστέρηση στο σχέδιο μείωσης του ελλείμματος θα μπορούσε να κοστίσει € 14,04 δις.
Η ιδιωτικοποίηση αυτή
αναμενόταν να αυξηθεί στα € 23,5 δις μεταξύ 2012 και 2016, αλλά σαφώς,
αυτό δεν θα γίνει. Από λίγο έως και καθόλου θα αυξηθεί στο τρέχον έτος,
ενώ οι προβλέψεις μέχρι το 2016 αναμένουν να μειωθεί κατά € 9 δισ.
(σύμφωνα με τα σχέδια προτάσεων). Συνολικά, τα αναμενόμενα έσοδα από τις
ιδιωτικοποιήσεις θα μπορούσαν να είναι € 12 δισ. χαμηλότερα από ό, τι
αναμενόταν.
Κατά το πρώτο εξάμηνο
του τρέχοντος έτους τα καθυστερούμενα της κυβέρνησης αυξήθηκαν κατά €
1,24 δισ., παρά το γεγονός ότι προβλέπεται να μειωθούν υπό το ελληνικό
πρόγραμμα διάσωσης. Περιμένουμε κάτι παρόμοιο να πραγματοποιηθεί κατά το
δεύτερο εξάμηνο του έτους, ενδεχομένως προσθέτοντας € 2,5 δισ. συνολικά
για τις ελληνικές ανάγκες χρηματοδότησης.
Συνολικό κόστος της επέκτασης: € 28,5 δις
Πώς θα μπορούσαν αυτά τα δύο χρόνια επέκτασης να χρηματοδοτηθούν;
1. Μείωση του επιτοκίου
• Το ΔΝΤ
(λόγω αρχαιότητας) και οι συμμετοχές του ιδιωτικού τομέα (λόγω της
νομικής προστασίας στο πλαίσιο των νέων ομολόγων που εκδόθηκαν μετά την
αναδιάρθρωση του χρέους νωρίτερα αυτό το έτος) είναι απίθανο να
συμπεριληφθούν. Αυτό αποκλείει ένα τεράστιο ποσό του ελληνικού χρέους.
• Περίπου €
148 δισ. σε επίσημα δάνεια θα έχουν δοθεί στην Ελλάδα (μετά την επόμενη
δόση), με περίπου € 22 δισ. από το ΔΝΤ (το οποίο είναι εκτός ορίων), €
52 δισ. σε διμερή δάνεια και € 74 δισ. από το EFSF.
• Σήμερα η
πριμοδότηση (πέραν του κόστους) που χρεώνεται € 126 δισ. στα δάνεια της
ευρωζώνης είναι 1,5%. Ακόμη και αν όλα αυτά σβήνονταν, μόνο αυτό θα
μπορούσε να εξοικονομήσει γύρω στα € 1,9 δισ. (ανάλογα με τις
προηγούμενες εκτιμήσεις από το Eurogroup). Ακόμη και αν εφαρμοζόταν στα
μελλοντικά δάνεια, που ισούνται με επιπλέον € 71 δισ. από την ΕΕ, αυτό
θα εξακολουθούσε να εξοικονομεί μόνο περίπου € 1 δισ.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 2 δισ. - € 3 δισ.
Πιθανότητα: Πολύ πιθανό
2. Αυξημένη σύντομης διάρκειας έκδοση χρέους και περαιτέρω μέτρα λιτότητας
• Η Ελλάδα
εκδίδει περαιτέρω βραχυπρόθεσμο χρέος (έντοκα γραμμάτια) και βρίσκει κι
άλλες περικοπές του προϋπολογισμού για την κάλυψη των χρηματοδοτικών
αναγκών της. Το απόθεμα της Ελλάδας σε έντοκα γραμμάτια είναι γύρω στα €
15 δις. Η Ελλάδα ενδεχομένως θα μπορούσε να διπλασιάσει το απόθεμα
αυτό, αλλά με κόστος δανεισμού της τάξης του 4% - 5% (€ 600 - € 750
εκ.).
•
Περαιτέρω μέτρα λιτότητας θα είναι πολιτικά και οικονομικά δύσκολα, αλλά
μπορεί να υπάρχουν κάποιες εναλλακτικές λύσεις.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 15 δισ. (σε έκδοση εντόκων γραμματίων), € 5 δισ. - 10 δισ. € από μέτρα λιτότητας
Πιθανότητα: Πιθανό
3. Αναδιάρθρωση του χρέους (παράταση της διάρκειας των ελληνικών δανείων)
• Σε
αντίθεση με ορισμένες εκθέσεις, η αποπληρωμή των επίσημων δανείων της ΕΕ
δεν ξεκινάει μέχρι το 2020, καθιστώντας οποιαδήποτε αναδιάρθρωση άσκοπη
για αυτό το χρονικό διάστημα. Με δεδομένη την αναδιάρθρωση, σχεδόν όλο
το χρέος του ιδιωτικού τομέα διατηρείται σε μακροπρόθεσμες διάρκειες
μεταξύ 11 και 30 ετών.
• Υπάρχουν
€ 9,1 δισ. σε δάνεια του ΔΝΤ που λήγουν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια,
οπότε η καθυστέρηση θα μπορούσε να προσφέρει κάποια ανακούφιση. Ωστόσο,
αυτό είναι απολύτως ενάντια στους κανόνες του ΔΝΤ και σε πολλές
περιπτώσεις θεωρείται χρεωκοπία. Ακόμη και αν επρόκειτο να συμβεί αυτό
θα παρείχε μόνο μια προσωρινή λύση, δεδομένου ότι θα έπρεπε και πάλι να
εξοφληθεί αργότερα.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 9,1 δισ. (σε σύντομο χρονικό διάστημα), αλλά μηδέν επί των καθαρών ποσών στα μακροπρόθεσμα
Πιθανότητα: Απίθανο
4. Η ΕΚΤ παραιτείται από τόκους και / ή το κέρδος
• Η ΕΚΤ
κατέχει περίπου € 46 δισ. σε ελληνικά ομόλογα, ενώ οι εθνικές κεντρικές
τράπεζες (ΕθνΚΤ) κατέχουν επιπλέον € 11 δισ., που ως επί το πλείστον
πιστεύεται ότι έχουν βραχύτερες διάρκειες.
• Η μείωση
των επιτοκίων για αυτά τα ομόλογα μεταξύ 2% - 4% θα μπορούσε να αυξηθεί
μεταξύ € 1,15 και € 2,3 δισ. Αυτό θα μπορούσε να είναι δύσκολο να
επιτευχθεί λόγω όλων των νέων ομολόγων που διέπονται από το αγγλικό
δίκαιο και ρήτρες, συμπεριλαμβανομένης της αμφίδρομης ρήτρας χρεωκοπίας.
• Η
παραίτηση από τα κέρδη επί αυτών των ομολόγων θα μπορούσε να παράγει
περίπου € 14,25 δισ. (υποθέτοντας μια τιμή αγοράς περίπου 75% της
ονομαστικής αξίας) αλλά αυτό θα ήταν άμεση νομισματική χρηματοδότηση -
που σημαίνει ότι η ΕΚΤ δεν θα το δεχόταν ποτέ.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 1,15 - € 2,3 δισ. (μείωση των επιτοκίων), € 14,25 δισ. (παραίτηση από κέρδη)
Πιθανότητα: Απίθανο (μείωση των επιτοκίων), πολύ απίθανο (παραίτηση από κέρδη)
5. Επαναγορές ομολόγων
• Η ιδέα
αυτή έχει απορριφθεί από το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών και την ΕΕ /
ΔΝΤ / ΕΚΤ Τρόικα, αλλά δεδομένου ότι η ιδέα αυτή έχει ήδη αποκλειστεί
για δύο περίπου χρόνια θα μπορούσε κάλλιστα να εκδηλωθεί και πάλι.
• Περίπου €
121 δισ. του χρέους είναι επιλέξιμα για επαναγορά. Υποθέτουμε ότι οι
κάτοχοι των € 6 δισ. σε ομόλογα που διέφυγαν την προηγούμενη
αναδιάρθρωση δεν θα λάβουν και πάλι μέρος, εκτός αν είναι σε εξωφρενικές
τιμές. Οι εγχώριες ελληνικές τράπεζες και άλλες χρηματοοικονομικές
επιχειρήσεις κατέχουν περίπου € 42,5 δισ. Είναι απίθανο να είναι σε θέση
ή πρόθυμοι να πωλήσουν αυτά τα ομόλογα, καθώς αυτό θα απαιτούσε την
ανάληψη ζημιών στα βιβλία τους, αλλά και επειδή τα χρειάζονται ως
εγγύηση για ρευστότητα από την ΕΚΤ – δηλαδή αυτά τα € 42,5 δισ. δεν
μπορεί να αγγιχθούν χωρίς να μπει το σύνολο του χρηματοπιστωτικού τομέα
στην Ελλάδα σε κίνδυνο.
• Αυτό
αφήνει μόνο € 72,5 δισ. που θα μπορούσαν ενδεχομένως να επαναγορασθούν
και να αποσυρθούν. Τα ελληνικά 10ετή ομόλογα συναλλάσσονται γύρω στο
30%. Ας υποθέσουμε ότι αυτή είναι η μέση τιμή αγοράς με συμμετοχή 90%
(πώληση). Αυτό δίνει περίπου € 65,25 δισ. που μπορούν να αποσυρθούν.
Αυτό θα κοστίσει € 19,6 δισ. για αγορά, αφήνοντας μια ελάφρυνση χρέους €
45,65 δισ. (22,4% του ΑΕΠ, φέρνοντας το χρέος προς τον ΑΕΠ σε μείωση
γύρω στο 138%).
• Μετά την
πληρωμή του κόστους € 28 δισ. για τη διετή παράταση, η επιλογή αυτή θα
δώσει επιπλέον € 17,15 δισ. ευρώ (8,4% του ΑΕΠ) για την μείωση του
ελληνικού χρέους. Αυτό δε λαμβάνει υπόψη τις δυνητικές αυξήσεις των
τιμών ομολόγων ως μια πλημμύρα της επίσημης ζήτησης που πλήττει την
αγορά.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 45,65 δισ. ευρώ συνολικά, € 17,15 δισ. ευρώ αφού έχει πληρωθεί η διετής παράταση
Πιθανότητα: Πολύ πιθανό (καθώς αυτό ισχύει πολύ περισσότερο από ό,τι απλά μια διετής παράταση)
6. Διαγραφή των αρχικών διμερών δανείων της ευρωζώνης
• Υπάρχουν
επί του παρόντος περίπου € 52 δισ. σε διμερή δάνεια διασκορπισμένα στην
Ελλάδα, που διαγράφοντάς τα κατά 50% θα εξοικονομηθούν € 26 δισ.
• Αυτό
φαίνεται απίθανο, λόγω των πολιτικών και νομικών προβλημάτων – θα
κρυσταλλώσει προηγούμενα δάνεια σε μόνιμη μεταβίβαση (επιτρέποντας νέες
προκλήσεις για το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο και το Δικαστήριο
των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων). Θα πρέπει, επίσης, να έχει την έγκριση από
τα εθνικά κοινοβούλια, με τη Γερμανία, τη Φινλανδία και τις Κάτω Χώρες
να είναι πιθανές να δώσουν μια σκληρή μάχη.
• Το να
διαγραφούν τα δάνεια του ΔΝΤ και του EFSF φαίνεται αδύνατο, ειδικά
δεδομένου ότι θα πρέπει να αναμένεται να συνεχίσει να χρηματοδοτεί την
Ελλάδα μετά το γεγονός.
Δυνητική εξοικονόμηση: € 26 - € 52 δισ.
Πιθανότητα: Πολύ απίθανο
Ποιο είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα;
Από τη συζήτησή μας
για τις επιλογές παραπάνω προκύπτει, ότι η Ελλάδα και η ευρωζώνη έχουν
κολλήσει μεταξύ των επιλογών που είναι εύκολες αλλά παρέχουν ελάχιστη
εξοικονόμηση και εκείνων που είναι σχεδόν πολιτικά, οικονομικά και
νομικά αδύνατες, αλλά θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επίτευξη των ποσών
που απαιτούνται.
Αναμένουμε μια
σύντομης διάρκειας διακοπή του προγράμματος που θα δημιουργηθεί με ένα
κράμα της επιλογής 1 και 2. Αυτό είναι πιθανό να είναι το πιο οδυνηρό
για την Ελλάδα αλλά και το πιο εύκολο για τους πιστωτές να το δεχθούν.
Δυστυχώς, αυτό θα προσθέσει βάρος στο χρέος της Ελλάδας αντί να το
μειώσει, δηλαδή θα πρέπει να επέλθει μια μακροπρόθεσμη απόφαση κατά τη
διάρκεια των λιγότερο εύπεπτων επιλογών. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν
ένας μηχανισμός χρηματοδότησης αυτής της επέκτασης βρεθεί, το ελληνικό
χρέος φαίνεται ακόμα μη βιώσιμο, πράγμα που σημαίνει ότι τα ερωτήματα
για μια ελληνική έξοδο θα συνεχίσουν να κρέμονται πάνω από τη ζώνη του
ευρώ.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, η ψηφοφορία θα ολοκληρώσει το New Deal
Οι Αμερικανικές
προεδρικές εκλογές δεν είναι μόνο δημοψηφίσματα για το μέλλον, αλλά και
μαθήματα που οι ΗΠΑ αντλούν από το παρελθόν τους. Το 2012 η κούρσα θα
κριθεί στα σημεία. Το πιθανό αποτέλεσμα είναι ασαφές: ο Ρεπουμπλικάνος
αντίπαλος Mitt Romney είναι μπροστά από τον κατεστημένο Δημοκρατικό
Μπαράκ Ομπάμα με περιθώριο από 48 έως 47 τοις εκατό, σύμφωνα με το Real
Clear Politics. Αλλά αν ήταν να συμβεί, μια νίκη Romney θα μπορούσε να
υπονομεύσει την εθνική ιστορία που οι ΗΠΑ εξιστορούν στους εαυτούς τους
για περίπου 70 χρόνια.
Αυτό το μάθημα είναι
ότι, ακόμα και σε δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, οι περισσότεροι
Αμερικανοί δεν θέλουν και δεν θα ανταμείψουν πολιτικά μια τεράστια
επέκταση του μέγεθους και του πεδίου της κυβέρνησης.
Οι Δημοκρατικοί του
Ομπάμα ήρθαν στην εξουσία το 2009 πεπεισμένοι ότι η οικονομική δυσπραγία
θα κάνει τους Αμερικανούς περισσότερο υποστηρικτικούς για την αύξηση
του ρόλου του κράτους. Αυτό ήταν το μήνυμα που πέρασε από τους μεγάλους
ιστορικούς του New Deal του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, όπως ο Arthur
Schlesinger Jr, χαριτωμένοι συγγραφείς των οποίων τα βιβλία ήταν μπεστ
σέλερ μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτοί οι συγγραφείς περιέγραψαν
ένα έθνος στο οποίο οι περισσότεροι ψηφοφόροι ήταν ευγνώμονες για την
οικονομική αναδιανομή και, κάθε γενιά από τότε, θα στήριζε άλλον ένα
γύρο από αυτό.
Παίρνω μια διαφορετική
άποψη. Οι ιστορικοί του New Deal βάσισαν την ανάλυσή τους στις
προεδρικές εκλογές 1932 και 1936. Ο Roosevelt κέρδισε με ένα σαρωτικό
57% των ψήφων το 1932, με τους Δημοκρατικούς να κερδίζουν την υποστήριξη
σε όλες σχεδόν τις περιοχές της χώρας. Κέρδισε με ακόμη μεγαλύτερη
πλειοψηφία (61%), το 1936. Όμως, τα κέρδη του ήταν άνισα. Έχασε έδαφος
στην επαρχία και τις μικρές νότιες περιοχές, ενώ κέρδισε στις πόλεις.
Αυτά τα κέρδη, όπως
υποστήριξαν οι New Dealers, ήταν μια απάντηση στις πολιτικές αναδιανομής
του δεύτερου New Deal, που θεσπίστηκε το 1935, συμπεριλαμβανομένης της
προ-συνδικαλιστικής Wagner Act, της κοινωνικής ασφάλισης, της παροχής
κοινωνικής πρόνοιας και των υψηλών φορολογικών συντελεστών για υψηλά
εισοδήματα.
Υπάρχει ένα πρόβλημα
με αυτή την εξήγηση. Στις εκλογές του Κογκρέσου το 1934, οι Δημοκρατικοί
του Ρούσβελτ είχαν ανάλογα κέρδη στις πόλεις και υπέστησαν παρόμοιες
απώλειες σε μικρές πόλεις και αγροτικές περιοχές. Αυτό δεν θα μπορούσε
να ήταν το αποτέλεσμα της νομοθεσίας που δεν είχε ακόμη θεσπιστεί ή
προταθεί. Πρέπει να ήταν μια απάντηση στα πρώτα προγράμματα New Deal που
θεσπίστηκαν το 1933, όπως η Εθνική πράξη αποκατάστασης με μισθούς 700+
και της διαδικασίας καθορισμού τιμών στις επιτροπές. Ο στόχος ήταν να
διασπαστεί η αποπληθωριστική σπείρα με την ενδυνάμωση των μισθών και των
τιμών. Οι Δημοκρατικοί επιβραβεύτηκαν για την αποκατάσταση της
οικονομικής τάξης, όχι για την οικονομική αναδιανομή.
Επιπλέον, όταν τα
αποτελέσματα των πολιτικών αναδιανομέων έγιναν αισθητά μετά το 1936,
έγιναν ευρέως μη δημοφιλή. Η οικονομία εισήλθε σε σοβαρή ύφεση το 1937
και οι εταιρείες αρνήθηκαν να επενδύσουν σε νέους εργαζόμενους – μια
«απεργία του κεφαλαίου», όπως δήλωσαν οι New Dealers. Οι Ρεπουμπλικάνοι
κέρδισαν 80 έδρες στις ενδιάμεσες εκλογές του 1938. Ο Ρούσβελτ
επανεξελέγη το 1940 και ξανά το 1944 - αλλά μόνο ως ένας έμπειρος ηγέτης
σε μια εποχή του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Σε εσωτερικά θέματα, οι
δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι θα είχε χάσει.
Η "απεργία του
κεφαλαίου" και ο παρατεταμένος απόηχος της υψηλής ανεργίας μοιάζει πολύ
με την αμερικανική οικονομία σήμερα. Το Ρεπουμπλικανικό κέρδος των 63
εδρών στη Βουλή το 2010 μοιάζει πολύ με την εκλογή του 1938. Οι
δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία αντιτίθεται στο πακέτο στήριξης
του 2009 και την "Obamacare" νομοθεσία της υγειονομικής περίθαλψης.
Η πρόταση ότι η
οικονομική δυσπραγία θα κάνει τους Αμερικανούς περισσότερο
υποστηρικτικούς στις μεγάλες πολιτικές της κυβέρνησης και της
οικονομικής αναδιανομής έχει δοκιμαστεί και έχει διαψευστεί τόσο καλά
που κάθε αφηρημένη πρόταση μπορεί να διαψευσθεί στο βρώμικο κόσμο της
πολιτικής σε πραγματικό χρόνο. Γι 'αυτό ο κ. Ομπάμα δεν έχει μιλήσει
πολύ για το πακέτο στήριξης ή το Obamacare κατά τη διάρκεια αυτού του
κύκλου της καμπάνιας. Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού για τη
διαφήμιση και τη ρητορική του, καθώς ο ίδιος γυρίζει σε όλη τη χώρα
αποτελείται από επιθέσεις κατά του κ. Romney. Αυτό φάνηκε να του δίνει
ένα πλεονέκτημα, ιδιαίτερα στις αμφιταλαντευόμενες πολιτείες της
Φλόριντα, Βιρτζίνια και Οχάιο, με 60 εκλεκτορικές ψήφους, μέχρι την
πρώτη προεδρική συζήτηση της 3ης Οκτωβρίου.
Η αφρώδης απόδοση του κ.
Romney, συμπεριλαμβανομένης μιας εμπνευσμένης υπεράσπισης της ελεύθερης
αγοράς και όχι της κυβέρνησης ως γεννήτριας θέσεων εργασίας και
οικονομικής ανάπτυξης, του έχει δώσει ένα μικρό προβάδισμα στις εθνικές
δημοσκοπήσεις και σε σαφή απόσταση βολής από τις 270 εκλεκτορικές ψήφους
που απαιτούνται για να κερδίσει.
Μια νίκη Romney θα
αντικρούσει το μάθημα που διδάσκεται από τους New Deal ιστορικούς. Μια
ισχνή νίκη του Ομπάμα - και κανείς δεν περιμένει να τρέξει τόσο καλά όσο
το 2008 – θα το υπονόμευε επίσης, από τη στιγμή που έχει βασίσει την
εκστρατεία του σε μεγάλο βαθμό στις ελλείψεις του αντιπάλου του.
Η
τελευταία φορά που ένας πρόεδρος των Δημοκρατικών κέρδισε νέα θητεία ως
υπερήφανος υποστηρικτής μιας μεγαλύτερης κυβέρνησης ήταν το 1964. Από
τους τρεις προέδρους των Δημοκρατικών από τότε, ο Τζίμι Κάρτερ νικήθηκε
στην επανεκλογή, και ο Μπιλ Κλίντον κέρδισε μόνο με τη στροφή προς το
κέντρο αφού οι Δημοκρατικοί έχασαν τον έλεγχο του Κογκρέσου το 1994. Ο
κ. Ομπάμα επέλεξε να μην το πράξει.
Αυτό μπορεί να αποδειχθεί ένα χαμένο
στοίχημα, όχι μόνο για τον κ. Ομπάμα, αλλά και για την αφήγηση των
ιστορικών του New Deal.
sofokleous10.gr
